गुल्मीको तम्घासस्थान मन्दिर ओझेलमा , प्रचारप्रसार गर्न महोत्सव

गुल्मी – काठमाडौंको पशुपतिपछिको सबै ठुलो इतिहास बोकेको तम्घासस्थान मन्दिर प्रचारप्रसारको अभावमा ओझेलमा परेको छ । रेसुगां नगरपालिका ९ उपल्लो तम्घासमा अवस्थित तम्घासस्थान मन्दिरको आफ्नै ऐतिहासिक महत्व छ । पृथ्वीनारायण शाहले नेपालको एकीकरण गर्नुभन्दा अघिनै स्थापना भएको तम्घासस्थान मन्दिर । तम्घास आसपासमा सबैभन्दा पुरानो मन्दिरको रुपमा परिचीत छ ।

परापुर्वकालमा अर्जुन पर्वतमा भुरे नामका एकजना राजा बस्थे । उनी अत्याचारी, धूर्त, मूर्ख तथा चरित्रहीन मात्र नभई उनी ज्यादै विलासी थिए । तम्घासको देउरालीमा आफ्ना सिपाही राखी तम्घासबाट आउने जाने नवविवाहित दुलहीलाई आफूसँग पुराउने व्यवस्था गरी बलात्कार गरी सतीत्व हरण गर्ने उनको चलन थियो । एकपटक धुर्कोट वाग्लाका एउटा ब्राह्मणले गुल्मी चारपाला दरबार देवीस्थान तिरबाट एउटी कन्यालाई विवाह गरेर देउराली कटाएर घरतिर लैजाने क्रममा भुरे राजाले आफ्ना सिपाइ प्रयोग गरेर एकरातको लागि दरबार लगेछन ।

सिपाहीको अपहरण पछी बिबाह गरेर आएकी बेहुलीले जन्ती र श्रीमानसंग यदि म साच्चिकै पतिव्रत रहेछु भने त्यस दुष्ट राजाले कुव्यावहार गर्ने प्रयास गरे यो दूध, रगत बन्नेछ र म ब्रह्मलीन हुने छु । अन्यथा यो दूध दुध नै बन्ने छ भन्दै उनी सिपाही संग दरबार पुगेकी थिईन् । केहि समयपछी दुध रगतमा परिणत भएपछी उनी र उनका श्रीमानको मृत्यु भएको किम्मदन्ति छ । बेहुलीले बोलेको कुरा सत्य भएपछी तम्घासस्थानमा शिलाको स्थापना गरी पुरुषलाई सिद्धको रूपमा र नारीलाई देवीको रुपमा पुजा गर्दै आएको स्थानीय पाकापुस्ता विष्णुप्रसाद पन्थी बताउँछन् । तम्घासस्थान मन्दिरको आफ्नै पहिचान र महिमा छ । उनी भन्छन् तर, कसैले यसको प्रचारप्रसार र महत्वलाई बुझाउन नसक्दा मन्दिर ओझेलमा परेको छ ।

यस तम्घासस्थान मन्दिरमा परापुर्व कालदेखि नाग, झाँक्री,सिद्ध र देवीको पुजाआराधाना हुदैँ आएको छ । मन्दिरमा मनोकांक्षा पुराभएपछी बलि दिने चलन छ । तम्घास आसपासका क्षेत्रमा विवाह गरी ल्याउने वा लैजाने नवजोडीले विवाह गरेको एक वर्षभित्र मन्दिरमा पुजापाठ अथवा बलि दिने प्रचलन चली आएको छ ।

दुलहीको ब्रह्मलीनताबाट प्रभावित भई यी देवी(देवताको पूजा गरेमा दाम्पत्य जीवन सफल हुने धार्मिक इतिहास र विश्वास रहेको रेसुगां नगरपालिका ९ का वडाध्यक्ष कृष्णप्रसाद पाण्डेले बताए । मन्दिर निर्माणमा सरकारले केही लगानी गरेको छ । देउराली,अर्जुन र तम्घासस्थान मन्दिरमा पैदलमार्ग जोडेर पर्यटक तथा श्रदालुलाई सबै ठाउँमा पुप्र्याउने स्थानीय सरकारको तयारी छ । यस आर्थिक बर्षको नगरपालिकाको नीति तथा कार्यक्रममा तम्घासस्थान मन्दिरलाई पर्यटन गन्तव्यको रुपमा विकाश गर्नमा जोड दिएको वडाध्यक्ष पाण्डेले बताए ।

तम्घासस्थान मन्दिरको स्थापना कहिले कसरी भयो भन्ने हालसम्म कुनै प्रमाण भएटिएको छैन । यस मन्दिरमा प्रत्येक हप्ताको आइतबार र मंगलबार पुजापाठ सहित बली दिने चलन छ । बेहुलीले गरेको बाचा पुरा भएपछी भुरे राजाको कुकर्म अन्त्य भई मन्दिरमा दैवी शक्तिको उत्पती भएको रेसुगां नगरपालिका ९ को शताब्दी पुरुष पर्शुराम पन्थी बताउँछन् । देशबिदेश मन्दिरको महत्व र इतिहासलाई प्रचारप्रसार गर्न सकेमा तम्घासस्थान मन्दिरको महिमा काठमाण्डौं पशुपति, अर्घाखाँचीको सुपादेउरालीको जस्तै हुने शताब्दी पुरुष पन्थीको भनाई छ ।

काठमाडौंको पशुपतिपछिको सबै ठुलो इतिहास बोकेको तम्घासस्थान मन्दिरको महत्वलाई उजागर गर्दै देशभर चिनाउन आगमी कात्तिकमा हुने प्रथम ऐतिहासिक महोत्सवबाट अपेक्षा लिएको छ । मन्दिरको प्रचारप्रसार गर्ने लक्ष्यसहित गुल्मी उद्योग संघको आयोजनामा आगमी कात्तिक १५ गतेदखी २५ गते हुने महोत्सव हुने भएको छ । पश्चिम क्षेत्रको सबैभन्दा पुरानो र झण्डै एकबर्ष इतिहास बोकेको मन्दिरलाई महोत्सवको माध्यमबाट प्रचार गरिने गुल्मी उद्योग संघका महासचिव सुर्दशन खनालले बताए । महोत्सवभर मन्दिर बिहानैदेखि खुला राख्ने र साझमा आराती गर्ने र धेरै श्रदालु भित्राउने गुल्मी उद्योग संघका महासचिव खनालले बताए । महोत्सवबाट जिल्लामा एक लाख दर्शक भित्राउने र ६० करोड बराबरको कारोबार गर्ने उद्देश्य आयोजकले राखेको छ ।